Wijzigen of ontbinden van overeenkomsten
De wet geeft partijen de mogelijkheid om de rechter te vragen om 1) een overeenkomst te wijzigen of 2) (gedeeltelijk) te ontbinden wegens onvoorziene omstandigheden.
De werking van deze wettelijke bepaling kan niet worden uitgesloten in overeenkomsten.

Onvoorziene omstandigheden
Onvoorziene omstandigheden zijn omstandigheden die zich na het sluiten van de overeenkomst voordoen, waarmee partijen op het moment van het sluiten van de overeenkomst geen rekening hebben gehouden. Het gaat er dus niet om of een omstandigheid in theorie voorzienbaar is, maar of partijen stilzwijgend of uitdrukkelijk in de omstandigheden hebben voorzien in de overeenkomst.

Ongewijzigd in stand houden overeenkomst
Voor een geslaagd beroep op onvoorziene omstandigheden is verder nodig dat ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet verwacht mag worden door de wederpartij. Het mag hierbij niet gaan om omstandigheden die tot het normale ondernemersrisico behoren. De economische crisis uit 2008 werd door rechters vaak aangemerkt als een omstandigheid die behoort tot het normale ondernemingsrisico. In deze tijden van corona kan de kaart van het ondernemingsrisico in de meeste gevallen minder snel worden getrokken.

Voorbeelden wel/geen geslaagd beroep op onvoorziene omstandigheden

• Epidemieën, natuurrampen en oorlogen worden over het algemeen gekwalificeerd als onvoorziene omstandigheden. De huidige coronacrisis zal in de meeste gevallen ook worden aangemerkt als onvoorziene omstandigheid. Met een beroep op de coronacrisis kunnen huurders in sommige gevallen bewerkstelligen dat de huurprijs wordt verminderd (zelfs als huurprijsvermindering contractueel is uitgesloten).
• De rechter zal de wijziging of ontbinding van de overeenkomst niet uitspreken voor zover de omstandigheden voor rekening komen van degene zich erop beroept. Hierbij kunt u denken aan de situatie waarin een professionele partij in een koopovereenkomst geen financieringsvoorbehoud heeft afgesproken, terwijl achteraf gezien de financiering door de coronacrisis bemoeilijkt is. In eerdere rechtspraak is geoordeeld dat een dergelijke omstandigheid voor eigen rekening van de professionele partij komt, omdat zij de overeenkomst is aangegaan zonder financieringsvoorbehoud en daarmee de kans heeft aanvaard dat zij geen financiering zou kunnen verkrijgen. Hierbij telde ook mee dat de professionele partij op verschillende punten met weinig voortvarendheid had gehandeld

Let wel: bij overeenkomsten die vanaf heden worden gesloten is corona niet meer een situatie die partijen niet hadden kunnen voorzien.

Gevolgen geslaagd beroep op onvoorziene omstandigheid
Bij een geslaagd beroep op onvoorziene omstandigheden kan de rechter de gevolgen van de overeenkomst wijzigen of deze geheel of gedeeltelijk ontbinden. De rechter zal daarbij onder meer letten op de oorspronkelijke risicoverdeling in de overeenkomst. 

De bovenstaande stappen zijn niet eenvoudig te scheiden. Uiteindelijk blijft het een kwestie van uitleg. Uitgangspunt in de rechtspraak is dat een beroep op onvoorziene omstandigheden terughoudend moet worden aanvaard.

Heeft u nog vragen over de uitvoering van overeenkomsten, neem dan gerust contact op met Gaby Mohadjeri via gmohadjeri@vanodijk.nl (tel: 030-2516424).